Verwachting langer thuis wonen niet realistisch
In zijn essay ‘De menselijke staat’ gaat Kim Putters, scheidend directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), in op de maatschappelijke opgaven die er in Nederland liggen. Een van de opgaven die hij schetst, is hoe we omgaan met de kwetsbaarheid van mensen. De blijvende of tijdelijke kwetsbaarheid waardoor mensen een beroep doen op zorg of ondersteuning.
Uit de onderzoeken van het SCP blijkt dat de kansenongelijkheid in de samenleving toeneemt. Dat uit zich onder meer in de manier waarop mensen kunnen meekomen in de maatschappij, maar ook in de mate waarin mensen toegang hebben tot zorg en ondersteuning. “Mensen met complexe gezondheidsproblemen en beperkte sociale netwerken worden niet altijd goed geholpen in het huidige zorgsysteem”, schrijft Putters.
Volgens hem moet de overheid zijn aannames over wat burgers wel en niet kunnen realistischer maken. De overheid moet meer rekening houden met het dagelijks leven van mensen waarin je niet alleen student of werknemer bent maar ook mantelzorger of vrijwilliger.
Kwetsbaarheid van het sociaal domein
Putters schetst in zijn afscheidsessay een aantal maatschappelijke opgaven, waarbij de overheid vaker de bril van de burger moet opzetten. Een van die opgaven is hoe we omgaan met kwetsbaarheid in het sociaal domein. “Als mensen gezondheidsproblemen of schulden hebben, of als er sprake is van onbenut talent vanwege ongelijke kansen in school of werk, dan spreken we van vormen van kwetsbaarheid”, legt Putter uit. “Deze kwetsbaarheid kan tijdens de levensloop ontstaan of toenemen, zoals voor mensen die door arbeidsbeperkingen beschut werk nodig hebben of voor jongeren die afhankelijk zijn van gespecialiseerde jeugdzorg. Maar de kwetsbaarheid kan ook tijdelijk zijn en mensen kunnen tegelijk ook veerkracht tonen in andere activiteiten of met andere talenten.”
Langer thuis
Zo’n 2,1 miljoen mensen krijgen ondersteuning vanuit het sociaal domein, dat wil zeggen vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, Participatiewet en Jeugdwet. De overheid gaat er daarbij van uit dat mensen ook zelf hulp organiseren. Uit onderzoek blijkt echter dat niet iedereen bereid of in staat is om voor zijn of haar familielid of naaste te zorgen. Putters neemt het langer thuis wonen van ouderen als voorbeeld.
“Als we de groep 65-plussers in ons land nader bekijken, dan zien we een grote variëteit aan leefsituaties en behoeften, en verschillende mogelijkheden tot zelfredzaamheid. Langer thuis wonen is niet voor iedereen of voor langere tijd de beste oplossing”, schrijft hij. “Ouderen die zich een weg weten te banen door de bureaucratie, en langs de loketten, worden sneller geholpen. Of ze vinden hulp buiten het systeem, als zij die kunnen bekostigen. Met name de armste ouderen, zonder pensioen, zijn daartoe niet in staat. Er tussenin bevindt zich een grote groep gepensioneerden voor wie de vraag om overheidshulp sterk afhangt van of het inkomen op peil blijft, de zorg-rekeningen betaald kunnen worden en de kinderen nog in de buurt wonen en mantelzorg verlenen. Dat is steeds vaker onzeker.”
Systemen sluiten niet aan
Hoewel er dus een grote variatie is in hoe mensen ouder worden, spreekt de overheid ze allemaal op dezelfde manier aan. Dit gaat uit van het positieve beeld van een bovengemiddeld vermogend mens, die in staat is langer thuis te wonen, zorg te regelen, met mantelzorgers en een sociaal netwerk om zich heen. Het gevolg is dat de systemen van de (lokale) overheid, zoals de indicatiestelling voor hulpverlening, of de voortdurende druk aan de keukentafel rond de vraag wat iemand zelf kan regelen, niet altijd aansluiten bij de situatie van mensen.
Andere houding
Putters pleit er daarom voor om duidelijk te zijn over wat mensen van de overheid kunnen verwachten, en andersom, maar ook wie welke rol wanneer heeft en waarop kan terugvallen als het even tegen zit (een sociaal contract). Putters: ‘’Voorkomen moet worden dat mensen in hun leven tegen vooroordelen of onrealistische aannames van de overheid aanlopen. Dat vergt een andere houding van de overheid, van instellingen, bedrijven en burgers zelf, om meer te werken vanuit mensen en wat de impact is van overheidsbeleid op hun dagelijks leven. Zo is bijvoorbeeld het bouwen van veel nieuwe woningen niet alleen een kwestie van locaties, stenen en geld, maar ook een sociale kwestie van leefbaarheid, betaalbaarheid en sociale samenhang in wijken.
Bron: Skipr
Essay ‘De menselijke staat‘
